euskadi ta askatasuna

(bkz: eta) ispanya'da ve fransa'da bask vatanının özgürlüğü ve bağımsızlığı için mücadele vermiş leninist örgüt. 2011 yılında silahlı mücadelelerine son verdiler. örgüt 1959 yılında kurulmuş silahlı mücadeleye 1968 yılında başlamıştır. ismi "bask vatanı ve özgürlük" manasına gelir.

bask bölgesi i̇spanya’nın kuzeyi ve fransa’nın güneyini içeren bir bölgedir. çoğu i̇spanya’da az kısmı da fransa topraklarındadır. fransa topraklarında ki nüfusu 300 bin, i̇spanya topraklarında ki nüfusu 2 milyon 200 bin civarındadır. bask milliyetçiliğinin çıkış yeri i̇spanya’dır. eta bir i̇spanya sorunudur. eta tüm bask bölgesinin birleşmesini yani fransa’daki bask bölgesini de içine alan bağımsız bir devlet kurmak gibi bir amacı olsa da bu amacı için asıl hareket i̇spanya’daki basklardan gelmiştir. burası i̇spanya’nın en zengin bölgesidir. i̇lginç olan bu kadar zengin bir yerin ayrılıkçılık talebinde neden bulunduğudur ve bu amaç doğrultusunda terörizme başvurmasıdır. bask bölgesinde etnik sorunlar mevcuttur ve tek nedeni ekonomik değildir, ekonomi küçük bir kısmıdır ama bu kadar zengin bir bölgenin o devlet içinde yaşamaktan mutlu olmaması ilginçtir. bask bölgesinde insanlar refah içindedir fakat “kimlikle” ilgili bir problem mevcuttur. aslında bask bölgesi 17.yy.dan itibaren özerk bir şekilde yaşayan bir devlettir. 1939 yılında i̇spanya’da franco iktidara gelmiştir. franco’nun milliyetçilikleri bastırmaya, farklı etnik gruplar üzerinde baskı kurmaya yönelik politikalarıyla beraber baskların özerkliğini kaldırmasıyla birlikte burada bir problem doğmuş oluyor. bask milliyetçiliği yeni bir şey değildir, bask bölgesi i̇spanya içerisinde uzun zamanlar boyunca özerk yaşamıştır. uzun zaman boyunca kurulan düzenin bir anda kaldırılması, bir anda baskı uygulanması bir tepki doğurmuştur. sorunun kaynağı burasıdır. baskların bundan önce i̇spanya içerisinde bir huzursuzlukları olduğunu söyleyemeyiz. bir bask milliyetçiliği vardır ama bu ayrılıkçılık düzeyinde değildir. (bir özerk bölge olarak yaşadığından korunması gerekir ki kültürleri yaşayabilsin.) basklar oldukça dindar katolik kişilerdir. dünyanın her yerinde kırsal kesimlerde ki dindar katoliklerden destek alabilmiştir. baskların hepsi ayrılıkçılık eğiliminde değildir. bürokrasi içerisinde yer alan ya da ekonomi içerisinde yer alan zengin basklar mevcuttur. bunlar bask ayrılıkçılığına ya da milliyetçiliğine destek vermiyorlar ve destek vermemelerinden ötürü bunlarda hedef alınıyorlar. (suikastlar, kaçırmalar vb.) bask milliyetçiliğine zarar veren merkezi yönetimle işbirliği yapıyordur diyerek hedef alınmaktadırlar. 1939’da iç savaş sonrası franco milliyetçi eğilimleri bastırmak adına basklara, katalanlara, galiçyalılara verilen özerklikleri kaldırmıştır. bu özerk bölgelerde milliyetçi eğilimler güçlü ama her milliyetçi, ayrılıkçılık anlamına gelmez. 46 yıl iktidarda kalan, komünizm karşıtı olan franco milliyetçilerden rahatsız olmaktadır ve çok baskıcı, otoriter biridir. (komünizm karşıtı olması kendisine uluslararası destek sağlamaktadır.) bask milliyetçiliğini ve haklarını devlete karşı harekete dönüştüren ardından terörizme iten franco’nun politikaları ve tamamen kendisidir. bask milliyetçi partisi mevcuttur ve franco bu partiyi pasifize ederek zayıflatmıştır. hem basklar üzerine baskı uygulamakta, onların özerkliklerini kaldırmakta daha sonra da onların kendilerini siyasal alanda temsil ettikleri partilerini üzerinde baskı kurmaktadır. bu gibi politikalar sonucunda kaçınılmaz olarak terörizm patlak verdi. (ezilen kesim, zayıflık ve mağduriyet hissi oluşturmuştur.) 1959 yılında eta kurulmuştur.(1939’da franco gelmiştir 20 yıl sonra eta kurulmuştur) bask terörizmi 60 yıllık geçmişe dayanmaktadır. çok eski olmasına rağmen hiçbir zamanda eta sorunu pkk sorunu kadar büyük bir sorun olmamıştır, küçük bir terör örgütüdür. oluşturduğu tehdit belirli bir yere kadar gidebilmektedir, kapasitesi fazla büyük değildir. eta franco rejiminin yarattığı bir terör örgütüdür. franco’nun baskıcı uygulamasına karşı bask halkının haklarını savunmak tekrar elde etmek amacı taşımaktadır. bask kültünü, dilini yeniden canlandırmak amaçları arasındadır. milliyetçilik ideolojisi vardır ama aynı zamanda da sosyalist ideolojide vardır. milliyetçilik ve sosyalizmin karışımı olan ideolojiye sahiptirler. eta’nın eylem mottosu; “eylem-bask-eylem” dir. stratejisi ise; önce eylem yapacaktır, yönetim ona karşı bir sindirmeye yönelik baskıcı politikalar izleyecektir buna karşı olarak terörizm daha da büyüyecektir daha büyük eylem gerçekleştirmektir. terör örgütleri bazen kendilerine karşı sert politikalar alınması ve baskıların artması için devleti tahrik etmek adına eylem yaparlar. devlet teröristlere baskıcı bir politika izlediği zaman burada terörist ile halkı ayırt etmekte zorlanır (özgürlük-güvenlik i̇kilemi, sempatizan-militan ayrımı) ve devletin özgürlükleri kısması ya da baskıyı arttırması yüzünden halkta bundan etkilenir ve zarar görür. bu politikalarla bazı masum insanların da canı yanarsa o zaman eta, bu devlet bize zarar veriyor, basklarla uğraşıyor vb. gibi söylemlerle arkasında ki desteği güçlendirecek ve bununla beslenecektir. nihayetinde çok daha sert eylemler yapacaktır. eta 1980’lerden sonra sivillere yönelik eylemlere başlamıştır. burada acının tüm topluma yayılma stratejisini izlemeye başlamışlardır. bize huzur yoksa size de yok gibi motivasyonlarla sivillere saldırmışlardır. bu tarz eylemler devleti köşeye sıkıştırmaya yönelik eylemlerdir. böylece toplumda bir şiddet atmosferi, korku ortamı yaşatmak amacı vardır. (insanları “bu insanlara haklarını verelim yoksa bize huzur vermeyecekler” deme noktasına getirmeye çalışmaktadırlar) i̇spanya devleti bask bölgesine hak vermeye yönelik girişimlerde bulunmuştur. bu girişimlerde bulunduğu zaman eta’nın terör saldırıları artmıştır. (“devlet bu hakları verdiği zaman arkamızda ki halk desteği gidecek ve sonucunda eta varlığına devam edemeyecektir.” diye düşünmektedirler.) terörizm sorunlarına baktığımız zaman hiçbir zaman sadece askeri yöntemlerle çözülmemiştir. ama askeri olarak da belli bir başarı elde edilmeden ve teröristlerin arkasında ki halk desteğini kesmeden de hiçbir terörist örgüt kazandığı gücü, uğrunda savaştığı ve arzu ettiği şeyleri elde etmek uğruna bırakmamıştır. hep daha fazlasını istemektedirler. yani hiçbir terörist örgüt ben haklarımı elde ettim artık el sıkışıp barışalım demez hep fazlasını arzu eder çünkü inisiyatif kendindedir. örneğin eta’ya hakları vermek için girişimler olduğu zaman eta özerklikten ziyade biz bağımsızlık istiyoruz demiştir. i̇spanya’nın ab’ye üye olmasından sonra saldırılarında artış gerçekleşmiştir. franco öldüğü zaman yerine oğlu geçmiştir. oğlu liberal politikalar izlemektedir ve bazı haklar vermiştir. o hakları verdikten sonra da saldırı sayılarında artış olmuştur. eta’nın militan sayısı 200 civarındadır. basklı iş adamlarından zorla devrim vergisi almaktadırlar. fidye için adam kaçırma, banka soygunu ya da uyuşturucu ticaretini kolaylaştırma gibi (kendisi yapmıyor ama yardımcı oluyor) organize terör (organize suç) faaliyetlerinden elde ettiği gelirlerle terörizmi finanse etmektedir. eta’nın arkasındaki en büyük uluslararası destek fransa’nın kendi topraklarında eta’nın büyümesine çok fazla karışmamasıdır. bu eta için avantaj sağlıyor çünkü bu alanlar i̇spanya’nın egemenlik alanı dışındadır ve eta’nın hak iddia ettiği alana sınırdır. belirli süre sonra fransa’da göz yummamaya, baskı uygulamaya, operasyonlara başlamıştır. burada i̇spanya ile ortak operasyonlar yürüterek eta’ya en büyük darbeyi vurmuşlardır. eta’nın başka uluslararası desteği de vardır. eta’nın militanları libya’da, lübnan’da, cezayir’de eğitilmiş orada ki gruplarla ilişkileri mevcuttur. mali destek sağlamak amacıyla bazı güney amerika ülkelerinde işbirlikleri olmuştur bunların hepsi uzak coğrafyalardır. yakın coğrafyadan alınan desteğin etkisi çok daha fazladır. buradan destek/fayda kesildiği zaman diğer destek devam etse bile eta zorlanmıştır. i̇spanya ne yaptı? franco bunu bastırmaya çalıştı (eta’yı) zaten baskıcı rejimden dolayı ortaya çıkmış bir şeydir. bastırmak adına daha sert, baskıcı yöntemler uygulamaya çalışmıştır. bunu yaparken basklıları da ezmiş, zarar vermiştir. böylece eta’nın desteğini daha da arttırmıştır. franco’dan sonra oğlu başa gelince daha liberal ve özgürlükçü bir yönetim sergilemiştir. örneğin basklılara, katalanlara, galiçyalılara falan özerkliğini yeniden vermiştir, genel af ilan etmiştir vb. bunların sonucunda 1500 siyasi tutukluyu serbest bırakmış, sürgünde bulunanlara af çıkarmıştır. eta’nın bask milliyetçiliğinin terörizm boyutuna geçmesinin sebebi franco’nun özerkliği kaldırması ve baskıcı uygulamalarıydı. eta’nın doğuşuna sebep olan faktörler ortadan kalktı ama eta ortadan kalkmamıştır, tam tersine saldırılarını daha da arttırmıştır. bir ayrılıkçı, milliyetçi hareketin terörizm boyutuna dönüşmesi zordur, dönüştükten sonra geri dönüşü de zordur. i̇ş terörizm boyutuna taşındıktan sonra terörist örgüt ile ya da hitap ettiği kitle ile devlet arasında ki bağlar iyice zayıflar. yeni anayasa ile geniş özerklikler verilmiştir, bask bölgesine ekonomik bağımsızlık, kendi polis kuvvetini oluşturma, kendi meclisine sahip olma, kendi savunma sistemini geliştirme, tv ve radyo yayını yapabilme gibi bazı haklar da tanınmıştır. bu gelişmeler bask halkında olumlu etki yaratmış ve eta’nın arkasında ki desteği zayıflatmıştır. eta ikinci darbeyi de burada almıştır. arkasında ki halk desteğini kaybetmekte olduğunu gördüğü zaman şiddetini ciddi anlamda daha da arttırmıştır. bu defa sert politikalar uygulanmasına sebep olmuştur. daha sonra sosyalist bir yönetim gelmiştir. sosyal entegrasyon programları başlatmıştır. (teslim olan teröristlerin topluma kazandırılması gibi) 1980’lerde bir parti dışında (eb) diğer tüm partiler terörizm sorununu demokratik yollarla çözme konusunda anlaşmıştır. ülkede şiddetin reddedilmesi ve sorunların şiddet dışı yöntemlerle çözülmesi konusunda büyük anlaşmaya varılmıştır. (eb eta’ya yakın bir parti) bu durumlar eta’yı zorlamıştır. 98 yılında barış görüşmelerine başlanmıştır. 2011 yılında eta ateşkes ilan etmiş, nisan 2017 tamamen silah bırakacağını açıklamıştır. 13 yıl sonra fiilen, 19 yıl sonra resmi olarak bitmiştir. 2004 yılında el-kaide madrid’de bir trene terörist elem gerçekleştirmiştir. terörizme karşı bir küresel savaşın başladığı yıllarda, böyle bir dönemde bunun yapılması i̇spanya’da çok büyük bir etki doğurmuştur. i̇spanya’da bask bölgesi de dahil11 milyon kişi teröre karşı gösteriler düzenlemiştir. ülkelerinde terörü istemediklerini haykırmışlardır. (bu eta’nın da terörüne karşı olarak da yorumlanabilir) eta buradan anlamıştır ki bu yolda devam ettiği sürece, artık halk karşısında olacaktır. 11 eylül saldırılarından sonra uluslararası desteklerde oldukça azalmıştır. böyle bir ortamda eta daha fazla devam edemedi ve bu şekilde silah bırakma kararı aldı. eta yarı ihtilalci olarak ortaya çıkan, ihtilalciye dönmüştür. i̇lk başta haklarını talep ederken daha sonra bağımsız olma isteği oluşmuştur. kaynak: ünal acar/ a'dan z'ye terörizm.